Praca socjalna często wiąże się z kontaktami z osobami, które z różnych przyczyn mogą być zdenerwowane, agresywne lub przejawiać nieprzewidywalne zachowania. Dlatego wiedza o samoobronie i technikach zapewniających bezpieczeństwo osobiste jest kluczowa. Poniżej przedstawiamy kilka zasad, które mogą pomóc pracownikom socjalnym zminimalizować ryzyko podczas trudnych interakcji.
1. Świadomość otoczenia i identyfikacja zagrożeń
Przed rozpoczęciem rozmowy z klientem warto upewnić się, że otoczenie jest bezpieczne:
- Zajmij takie miejsce, które pozwala na łatwe opuszczenie pomieszczenia.
- Upewnij się, że pomieszczenie jest odpowiednio oświetlone i nie ma w nim potencjalnie niebezpiecznych przedmiotów, które mogłyby być użyte przez klienta.
- Zwracaj uwagę na mimikę i gesty osoby, z którą rozmawiasz – agresja często jest widoczna wcześniej w postawie ciała, jak napięcie mięśni, zaciśnięte pięści czy gwałtowne ruchy.
2. Mowa niewerbalna i kontrola emocji
- Nasza postawa, gesty i ton głosu mogą wpływać na zachowanie klienta. Staraj się:
- Utrzymywać kontakt wzrokowy, ale nie w sposób konfrontacyjny – spójrz na klienta, ale unikaj intensywnego, nieprzerwanego patrzenia, które może zostać odebrane jako agresja.
- Utrzymywać neutralną, otwartą postawę ciała, z rękoma na wysokości klatki piersiowej. Taka postawa nie tylko pokazuje otwartość, ale również umożliwia szybką reakcję, gdyby zaszła potrzeba obrony.
- Pamiętaj o spokojnym i kontrolowanym tonie głosu. Podniesienie głosu lub szybka mowa mogą przyczynić się do eskalacji sytuacji.
3. Techniki deeskalacji
Jednym z najlepszych sposobów radzenia sobie z agresją jest jej rozładowanie:
- Aktywne słuchanie – okazanie empatii i zrozumienia dla emocji drugiej osoby może pomóc w zmniejszeniu jej napięcia.
- Parafrazowanie – pokazanie klientowi, że jest zrozumiany, poprzez powtarzanie tego, co powiedział, np. „Rozumiem, że to może być frustrujące, gdy…”. Dzięki temu klient ma poczucie, że jego problemy są traktowane poważnie.
- Zadawanie pytań otwartych – pytania takie jak „Czy może mi Pan/Pani powiedzieć, jak możemy pomóc?” mogą przenieść uwagę na rozwiązanie problemu, zamiast koncentrować się na emocjach.
4. Wytyczanie granic
- Gdy klient zaczyna przejawiać agresję, ważne jest, aby zasygnalizować mu, że takie zachowanie jest nieakceptowalne:
- Możesz stanowczo, ale uprzejmie zaznaczyć: „Proszę mówić spokojnie, wówczas będę mogła lepiej Panu/Pani pomóc.”
- Jeśli agresja rośnie, a próby deeskalacji nie przynoszą efektów, warto zakończyć rozmowę, wyjść z pomieszczenia i poprosić o wsparcie innych pracowników lub ochronę.
5. Podstawowe zasady samoobrony
W sytuacji, gdy mimo starań, dochodzi do fizycznego zagrożenia, warto pamiętać o kilku podstawowych zasadach samoobrony:
- Prostota i efektywność – zamiast skomplikowanych technik, skup się na prostych, skutecznych ruchach, jak blokowanie, odsuwanie się i ochrona głowy oraz klatki piersiowej.
- Użycie głosu – głośne wykrzyczenie komendy, jak „Stop!” może zaskoczyć agresora, dając Ci czas na reakcję.
- Szybka ewakuacja – najważniejszym celem w sytuacji zagrożenia jest ucieczka. Dlatego planuj z góry, którędy możesz się wycofać i gdzie znajduje się najbliższe bezpieczne miejsce.
6. Reagowanie po incydencie
W przypadku sytuacji kryzysowej warto zasięgnąć wsparcia psychologicznego i omówić incydent z przełożonym. Regularne ćwiczenia z samoobrony i udział w szkoleniach mogą dodatkowo zwiększyć poczucie bezpieczeństwa.
Bezpieczeństwo osobiste w pracy socjalnej wymaga nie tylko umiejętności technicznych, ale także rozwiniętej świadomości i umiejętności komunikacyjnych. Dzięki odpowiedniemu przygotowaniu, zarówno w zakresie deeskalacji, jak i podstawowych technik samoobrony, pracownicy socjalni mogą minimalizować ryzyko i czuć się pewniej w kontakcie z trudnymi klientami.
Zapraszamy na nasze kursy samoobrony dla Pracowników Socjalnych – dojeżdżamy na terenie całej Polski! Szczegóły tutaj